Նախագիծ 1

Նախագիծ 1



1) Ո՞ր թվերն են կոչվում բնական թվեր:
Առարկաներ հաշվելու համար օգտագործվող թվերը կոչվում են բնական

թվեր:

Կան բնական թվերի սահմանման երկու մոտեցում, ըստ որոնց բնական են համարվում այն թվերը, որոնք օգտագործվում են՝

1)առարկաների թվարկման (համարակալման) համար՝ առաջին առարկա, երկրորդ առարկա, երրորդ առարկա և այլն,

2)առարկաների քանակի նշելու համար՝ չենք անում մեկ առարկա, երկու առարկա և այլն …

Բնական թվերի բազմությունը նշանակվում է N-ով:

N {1;2;3;...} =

Օրինակ՝ 1,2,3,4,5,6,7,8,9… սա ինչի՞ օրինակ է:



2) Ի՞նչ է բնական թվերի շարքը:
Հաշվելիս մենք թվերին քայլ առ քայլ մեկ ենք գումարում՝ արդյունքում ստանալով «1,2,3,4,5,6…» շարքի թվերից որևէ մեկը: Հենց այս շարքն էլ կոչվում է բնական թվերի շարք:





3) Ո՞ր թվով է սկսվում բնական թվերի շարքը:

Բնական թվերի շարքը սկսում է 1-ից:





4) Մի՞շտ կարելի է համեմատել երկու բնական թվեր:
Ցանկացած երկու բնական թիվ կարելի է համեմատել, թե թվերից որն է ավելի մեծ, կամ փոքր:
Օրինակ՝ 1<2, 9>2, 3<5… Ինչպե՞ս ենք համեմատում երկու բնական թվերը:




5) Բնական թի՞վ է արդյոք զրոն:

Ոչ, զրոն բնական թիվ չէ, որովհետև հաշվելիս չի օգտագործվում: Զրոն որևէ բանի բացակայության նշանն է:





6) Կարելի՞ է բնական թվերը համեմատել զրոյի հետ:
Այո, բնական թվերը կարող են համեմատվել զրոյի հետ, որը բնական թիվ չէ:
Օրինակ՝ 2>0, 8>0, 20>0…



7) Ինչպե՞ս են դասավորված թվերը բնական թվերի շարքում:
Թվերն այնտեղ դասավորված են աճման կարգով:1-ից մինջև ∞ (անվերջություն)
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12…



8) Գոյություն ունի՞ արդյոք այնպիսի բնական թիվ, որին չի հաջորդում ուրիշը:
Ոչ, ցանկացած բնական թվի հաջորդում է մեկ ուրիշը: Այնպիսի բնական թիվ(այսինքն ամենամեծ) չկա, որին չհաջորդի ուրիշը:





9) Ո՞րն է ամենափոքր բնական թիվը:
Ամենափոքր բնական թիվը 1-ն է:Որովհետև բնական թվերի շարքը սկսվում է 1-ից:



10) Կարելի՞ է 0-ն բաժանել բնական թվի:
Այո, զրոն ցանկացած բնական թվի բաժանելիս ստացվում է զրո:
Օրինակ՝0:2=0 , 0:78=0 , 0:56=0…

Վերաքնություն

2. Ուսումնասիրել միջնադարյան հայ փիլիսոփաներից երկուսի (ազատ ընտրության կարգով) իմաստասիրական աշխատությունները և դրանց ազդեցությունը հայ գիտական մտքի զարգացման վրա:


Դավիթ Անհաղթ
ԴԱՎԻԹ ԱՆՀԱՂԹ (ծն. և մահ. թթ. անհայտ), V–VI դարերի հայ փիլիսոփա, նեոպլատոնականության հետևորդ։ Հին հայկական փիլիսոփայության աշխարհիկ ուղղության հիմնադիր, հունաբան դպրոցի գլխավոր գործիչներից։Մեծ հռչակ է վայելել նաև հունական աշխարհում։ Դավիթ Անհաղթին վերագրվող բազմաթիվ երկերից ասկասկած նրան է պատկանում չորս աշխատություն՝ «Սահմանք իմաստասիրութեան», «Վերլուծութիւն Ներածութեանն Պորփիւրի», «Մեկնութիւն Ստորոգութեանցն Արիստոտէլի» և «Մեկնութիւն ի Վերլուծականն Արիստոտէլի», ընդ որում, առաջին երեքը պահպանվել են նաև հունարեն։ Որպես նորպլատոնական, Դավիթ Անհաղթը իդեալիստական հիմքի վրա զուգակցել է Պլատոնի, Արիստոտելի ր և Պյութագորասի ուսմունքները։ Աստված, ըստ Դավիթ Անհաղթի, բոլոր լինելիության տիեզերաբանական ապացույցման սկբունքը, համարելով, որ միայն բնությունը ճանաչելով է հնարավոր ճանաչել արարչին։ Դավիթ Անհաղթի իմացության տեսությունը մոտ է Արիստոտելի իմացաբանությանը և ընդունել է նրա որոշ մատերիալիստակամ գծեր։ Աշխարհը Դավիթ Անհաղթի կարծիքով լիովին ճանաչելի է։ Մարդու հինգ զգայարանները և բանականությունը հնարավորություն են տալիս զննելու և ճանաչելու ողջ բնությունը։ Դավիթ Անհաղթը փիլիսոփայությունը բաժանում է երկու մասի՝ տեսական և գործնական։ Առաջին հիմքը հոգու ճանաչողական հատկությունն է, իսկ նպատակը՝ մարդու գիտակցությունից անկախ գոյություն ունեցող աշխարհի ճանաչումը։ Երկրորդի հիմքը հոգու այլ հատկություններըն են՝ արիությունը, ողջախոհությունը, արդարությունը։ Նրա նպատակն է բարոյական արատներից ձերբազատել մարդկային հասարակությունը, յուրաքանչյուր անհատի ցույց տալ առաքինության ուղին։ Արիստոտելի, Պլատոնի, Փիլոն Ալեքսանդրացու և անտիկ այլ մտածողների երկերի թարգմանություններով հանդերձ Դավիթ Անհաղթի ժառանգությունը որոշիչ դեր խաղաց միջնադարյան հայ փիլիսոփայության կազմավորման գործում։Դավիթ Անհաղթը հայ միջավայրում ընդունելի է դարձրել երաժշտության տեսության ուսուցումը բարձրագույն կրթական ծրագրերով նախատեսելուգաղափարը


Եզնիկ Կողբացին հայ փիլիսոփայության մեջ զարկ է տվել պատրիստիկական–ջատագովական ուղղությանը։ Հիմնականում հետաքրքրվել է գոյաբանական հարցերով, մշակել մոնիստական փիլիսոփայական, աստվածաբանական ուսմունք։ Ըստ նրա, միակ և իրական սուբստանցը աստվածն է՝ մշտնջենական, ոչնով չպայմանավորված, բայց ամեն ինչի պատճառը հանդիսացող էակը։ Այս դիրքերից նա սուր պայքար է մղել քրիստոնեական գաղափարախոսությունը հակադրող փիլիսոփայական և կրոնա–աղանդավորական ուսմունքների դեմ, հերքել է հեթանոսական աշխարհայացքը, անտիկ փիլիսոփաների ուսմունքները և հատկապես պարսից զրվանականությունը։ Աղանդների հերքման և քրիստոնեության փիլիսոփայական հիմնավորման առնչությամբ Եզնիկ Կողբացին արտահայտվում է նաև անտիկ փիլիսոփայական ուսմունքների՝ հունական պոլիթեիզմի, ստորկյան պանթեիզմի, էպիկուրյան աթեիզմի դեմ, քննադատում զգայական աշխարհի առաջացման մասին Պլատոնի ուսմունքը։ Ռացիոնալիզմի դիրքերից նա ժխտում է սնահավատությունը, ճակատագրապաշտությունը, աստղագուշակությունը, հեթանոսությունից հավատալիքները։ Ըստ նրա աշխարհը ճանաչվում է զգայության ու բանականության միջոցով։ Զգայությամբ մարդն ընկալում է նյութական աշխարհը, բանականությամբ սահմանում է այն և որոշում իր գորշողությունները, վարվելակերպը։ Հետևաբար, բանականությունը, զգայության համեմատությամբ ճանաչողության բարձր ձև է։ Սակայն, զգայությունից և բանականությունից բացի, մարդուն հատուկ է նաև բնազդը։ Մտածելու ունակությունը կորցնելու դեպքում մարդը բացառապես գործում է բնազդով։ Եզնիկ Կողբացին պաշտպանել է չորս տարրի ուսմունքը. ըստ նրա, բնությունը կազմված է աստծու ստեղծած չորս տարրերից՝ կրակից, օդից, ջրից և հողից։ Գիտության պատմության համար կարևոր նշանակություն ունեն Եզնիկ Կողբացու արտահայտած մտքերը բնագիտության (ֆիզիկայի, բժշկության և կենսաբանության)մասին

1.Կատարել համեմատական վերլուծություն անտիկ փիլիսոփաներ Սոկրատեսի, Պլատոնի և Արիստոտելիի փիլիսոփայական համակարգերի միջև:
Սոկրատեսը իր ամբողջ կյանքի ընթացքում մարդկությանը ապացուցում էր կյանքի ընթացքում ամեն ինչ չի որոշվում գիտելիքի միջոցներով:Նա ցանկանում էր ապացուցել որ  ամենակարևոր գործոնը դա մտածելու կարողություն է:Նա հիմնվում էր իրականության վրա:Իր զրույցներում նա իրական գործոների միջոցով դուրս էր բերում ամբողջ ճշմարտությունը:
 Ըստ Արիստոտելի փիլիսոփայությունը բաժանվում էր 2 ճյուղի`ճշմարտության և գործնական գործունեության:Արիստոտելը հիմնականում կենտրոնանում եր գործնական ճյուղի վրա:Նրա համար գործնական փիլիսոփայությունը իրենից ներկայացնում է գիտություն:Նա ամեն ինչ ապացուցում էր գիտականորեն`հիմնվելով մաթեմատիկայի և ֆիզիկայի օրենքների վրա:
 

Ջրային ռեսուրսներ

Ջրային ռեսուրսներ

Օգտագործման համար պիտանի ջրերը երկրակեղևում, մթնոլորտում և ջրոլորտում կոչվում են ջրային ռեսուրսներ:

Ջրային ռեսուրսներ

Ջրային ռեսուրսները կազմված են կայուն (օվկիանոսներ, ստորերկրյա ջրեր, սառցադաշտեր, լճեր, հողի խոնավություն, գետեր, մթնոլորտային գոլորշիներ) և դինամիկ (ջրի շրջապտույտի ընթացքում անընդհատ վերականգնվող) պաշարներից:

Ջրային ռեսուրսները կազմված են կայուն (օվկիանոսներ, ստորերկրյա ջրեր, սառցադաշտեր, լճեր, հողի խոնավություն, գետեր, մթնոլորտային գոլորշիներ) և դինամիկ (ջրի շրջապտույտի ընթացքում անընդհատ վերականգնվող) պաշարներից:

Ցամաքի մակերեսի մոտ 60%-ը բավարար քանակությամբ քաղցրահամ ջուր չունի: Մարդկության քառորդ մասը ջրի պակաս է զգում, իսկ ավելի քան 500 մլն մարդ տառապում է և՛ ջրի պակասից, և՛ խմելու ջրի որակից:

Այդ անորակ ջրերը աղիքային հիվանդությունների տարածման պատճառ են դառնում:

Ջրոլորտի հիմնական պաշարները՝ օվկիանոսի ջրերը, պիտանի չեն ո՛չ խմելու, ո՛չ էլ տեխնիկական նպատակների համար:

Քաղցրահամ ջրի առավել մատչելի պաշարները երկրագնդի վրա բաշխված են անհավասարաչափ: Օրինակ՝ Աֆրիկայում բնակչության միայն 10%-ն է ապահովված մշտական ջրամատակարարմամբ, իսկ Եվրոպայում՝ 95%-ից ավելին:

Ջրոլորտի հիմնական պաշարները՝ օվկիանոսի ջրերը, պիտանի չեն ո՛չ խմելու, ո՛չ էլ տեխնիկական նպատակների համար:

Քաղցրահամ ջրի առավել մատչելի պաշարները երկրագնդի վրա բաշխված են անհավասարաչափ: Օրինակ՝ Աֆրիկայում բնակչության միայն 10%-ն է ապահովված մշտական ջրամատակարարմամբ, իսկ Եվրոպայում՝ 95%-ից ավելին:

Ջրոլորտի հիմնական պաշարները՝ օվկիանոսի ջրերը, պիտանի չեն ո՛չ խմելու, ո՛չ էլ տեխնիկական նպատակների համար:

Քաղցրահամ ջրի առավել մատչելի պաշարները երկրագնդի վրա բաշխված են անհավասարաչափ: Օրինակ՝ Աֆրիկայում բնակչության միայն 10%-ն է ապահովված մշտական ջրամատակարարմամբ, իսկ Եվրոպայում՝ 95%-ից ավելին:

Թափոններ,աղբի հիմնախնդիր

1.Աղբի տեսակները և դրանց քայքայման ժամկետը
Տարբերակում են աղբի մի քանի տեսակներ.
Ըստ ծագման՝
1) Արտադրական թափոններ
2) Կենցաղային-սպառողական թափոններ
Ըստ ագրեգատային վիճակի՝
1) Պինդ
2) Հեղուկ
3) Գազային
Ըստ վնասակարության աստիճանի՝

1) 1-ին- ծայրահեղ վտանգավոր
2) 2-րդ- խիստ վտանգավոր
3) 3-րդ - չափավոր վտանգավոր
4) 4-րդ- քիչ վտանգավոր
5) 5-րդ- ոչ վտանգավոր





1)Կենդանիների գոմաղբ՝ մեծ քաղաքների դժբախտությունը: Այն քայքայվում է ընդամենը 10-15 օրում:
2)Սննդային մնացորդները կազմալուծվում են 1 ամսվա ընթացքում:
3)Թուղթ. Ամենասովորական գրասենյակային թղթի քայքայվելու համար անհրաժեշտ է 2 տարի, իսկ թերթի համար՝ 1-3 ամիս:
4)Ստվարաթղթե տուփերը կազմալուծվում են 3 ամսվա ընթացքում:
5)Տախտակները և պահածոների տարաները 10 տարվա ընթացքում են քայքայվում, ինչպես նաև հին կոշիկները:
6)Իսկ երկաթյա իրերը կազմալուծվում են 10-20 տարվա ընթացքում:
7)Ամենավտանգավորները՝ ավտոմեքենաների և էլեկտրական մարտկոցները քայքայվում են մոտ 100 և ավելի տարիների ընթացքում:
9)Ռետինե անվադողերը՝ 120-140 տարվա ընթացքում:
10)Պլաստիկ շշեր. Քայքայվում են 180-200 տարիների ընթացքում:
11)Ալյումինե տարաներ՝ գրեթե ամենավտանգավոր թափոնները. Քայքայվում են 500 տարվա ընթացքում:
12)Եվ, վերջապես, ապակի. Դրա քայքայման ընթացքը տևում է ավելի քան 1000 տարի:

Էներգետիկ ռեսուրսներ

Երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված այրվող, յուղանման, յուրահատուկ հոտով հեղուկ է, կարևորագույն օգտակար հանածո, արժեքավոր բնական պաշար: Նավթը տարբեր մոլեկուլային զանգվածով գազային, հեղուկ ու պինդ սահմանային, ցիկլիկ և արոմատիկ ածխաջրածինների, ինչպես նաև թթվածին, ծծումբ ու ազոտ պարունակող օրգանական միացությունների խառնուրդ է: Լինում է բաց շագանակագույնից (գրեթե անգույն) մինչև գորշ (գրեթե սև) գույնի: Նավթի մեջ լուծված են մեթան, էթան, պրոպան, բութան, ջրային գոլորշիներ, երբեմն՝ նաև ազոտ, ածխաթթվական գազ, ծծմբաջրածին, հելիում, արգոն, որոնք կոչվում են նավթին ուղեկցող գազեր:

Նավթի առաջացումը. Կան նավթի անօրգանական և օրգանական ծագման վարկածներ: Ըստ անօրգանական ծագման վարկածի՝ նավթն առաջանում է Երկրի միջուկը կազմող մետաղների (մասնավորապես՝ երկաթի) կարբիդներից: Երկրի ընդերքում բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում երկաթի կարբիդի ու ջրի փոխազդեցությամբ առաջանում են ածխաջրածիններ, որոնք բարձրանում են երկրակեղևի վերին շերտեր և հավաքվում ծակոտկեն ապարներում:

Ըստ օրգանական ծագման վարկածի՝ նավթն առաջացել է միլիոնավոր տարիների ընթացքում` բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններում ջրային բույսերի, կենդանիների ու միկրոօրգանիզմների մնացորդների քայքայումից:

Նավթը, առանց չափազանցության, համարվում է «սև ոսկի», և նավթի հանքեր ունեցող երկրներն այսօր մեծ առավելություններ ունեն:

Բնական գազերը երկրակեղևում առաջացող գազային ածխաջրածիններն են: Դրանք հիմնականում կազմված են 80–90% մեթանից, 2–3% էթանից, պրոպանից, բութանից, քիչ քանակությամբ ծծմբաջրածնից, ազոտից և այլ իներտ գազերից: Բնական գազերն առաջանում են նստվածքային ապարներում պարունակվող օրգանական նյութերի փոխակերպման հետևանքով և կուտակվում են գազի տեղաշարժման ճանապարհին հանդիպող բնական խոռոչներում: Բնական գազի ամենախոշոր հանքավայրերը գտնվում են ԱՄՆ-ում, Ալժիրում, Իրանում, Նիդեռլանդներում, Ռուսաստանում (Արևմտյան Սիբիր):

ԱՇԽԱՐՀՈՒՄ էներգիայի պահանջարկի ավելի քան 20 տոկոսը բավարարում է բնական գազը։ Իսկ ինչպե՞ս է այն առաջանում։ Ի՞նչ պրոցեսներով այն պետք է անցնի, որ պատրաստ լինի օգտագործման համար։ Գազի որքա՞ն պաշար է մնացել։

Շատ գիտնականներ ենթադրում են, թե հազարավոր տարիներ առաջ բույսերի, կենդանիների, այդ թվում նաև պլանկտոնների մնացորդների քայքայման հետևանքով է առաջացել բնական գազը։ Ըստ այդ թեորիայի՝ երկար ժամանակի ընթացքում բակտերիալ քայքայման, երկրի վրա գտնվող նստվածքային ապարների ճնշման և երկրի խորքից եկող ջերմության հետևանքով օրգանական նյութերը փոխակերպվել են բրածո վառելիքի՝ քարածխի, գազի և նավթի։ Ժամանակի ընթացքում գազի մեծ մասը տեղաշարժման ճանապարհին կուտակվել է բնական խոռոչներում՝ երբեմն ձևավորելով գազային ահռելի հանքավայրեր կամ գազի հանքակույտեր, որոնք պահված են եղել կարծր ապարների շերտի տակ։ Որոշ հանքավայրեր ահռելի են, և դրանցում գազի պաշարը հասնում է տրիլիոնավոր խորանարդ մետրի։ Ինչպե՞ս են հայտնաբերվում գազի պաշարնե:


Էլեկտրակայան

Էլեկտրական հոսանքն անհրաժեշտ է ամենուրեք՝ գործարանում և անասնապահական ֆերմայում, բնակարանում ու գնացքում, հեռախոսակայանում և այլուր: Ամեն քայլափոխի կարելի է տեսնել էլեկտրաշարժիչներ, էլեկտրասարքեր կամ պարզապես էլեկտրական լամպեր:

Ջերմաէլեկտրակայան (ջէկ)

Ջէկում էներգիան արտադրում են շոգետուրբինով շարժման մեջ դրվող գեներատորները: Տուրբինը պտտող շոգի ստանալու համար կաթսաներում ջուրը եռացնում են՝ մազութ կամ մանրացված ածուխ այրելով: Օգտագործված շոգին սառեցնում են, խտացնում (վերստին փոխարկում են ջրի) և կրկին ուղարկում են կաթսայակայանք:



Ատոմային էլեկտրակայան (ԱԷԿ)

ԱԷԿ-ում մի ամբողջ վագոն ածխի փոխարեն հարկավոր է ընդամենը 10 գ ատոմային վառելիք: ԱԷԿ-ում գեներատորները պտտման մեջ են դրվում շոգետուրբիններով, իսկ շոգի ստանալու համար անհրաժեշտ ջերմությունն անջատվում է ատոմային ռեակտորում տեղի ունեցող միջուկային ռեակցիայից: Ռեակտորը շրջափակված է բետոնե հաստ պատերով, և ինքնաշխատ սարքերը վերահսկում են միջուկային ռեակցիան ու անհրաժեշտության դեպքում դադարեցնում այն:

Գազատուրբինային էլեկտրակայան (գէկ)

Այս էլեկտրակայաններն ունեն գազատուրբինային շարժիչ, որի այրման խցում այրվում է վառելանյութ: Շարժիչը պտտվում է այրման խցում առաջացող բարձր ճնշման գազերով և իր հերթին աշխատեցնում էլեկտրագեներատորները: Այլ տիպի էլեկտրակայանների համեմատ գէկերն արտադրում են ավելի քիչ էլեկտրաէներգիա, սակայն անհրաժեշտության դեպքում դրանք կարելի է շատ արագ գործարկել: Գէկերի օգտակար գործողության գործակիցն ավելի բարձր է, և 1 լ վառելանյութի հաշվարկով նրանք կարող են ավելի շատ էլեկտրաէներգիա տալ:


Վառելիքային են նավթը, բնական գազն ու ածուխը: Ածուխը, նավթը և բնական գազը համարվում են երկրի էներգիայի ամենակարևոր աղբյյուրները։․

Նավթը Երկրի նստվածքային թաղանթում տարածված այրվող, յուղանման, յուրահատուկ հոտով հեղուկ է,կարևորագույն օգտակար հանածո, արժեքավոր բնականպաշար: Նավթը տարբեր մոլեկուլային զանգվածով գազային,հեղուկ ու պինդ սահմանային, ցիկլիկ և արոմատիկածխաջրածինների, ինչպես նաև թթվածին, ծծումբ ու ազոտպարունակող օրգանական միացությունների խառնուրդ է:Լինում է բաց շագանակագույնից (գրեթե անգույն) մինչև գորշ(գրեթե սև) գույնի: Նավթի մեջ լուծված են մեթան, էթան,պրոպան, բութան, ջրային գոլորշիներ, երբեմն՝ նաև ազոտ,ածխաթթվական գազ, ծծմբաջրածին, հելիում, արգոն, որոնքկոչվում են նավթին ուղեկցող գազեր: Ըստ օրգանական ծագմանվարկածի՝ նավթն առաջացել է միլիոնավոր տարիներիընթացքում` բարձր ջերմաստիճանի և ճնշման պայմաններումջրային բույսերի, կենդանիների ու միկրոօրգանիզմներիմնացորդների քայքայումից: Նավթը, առանց չափազանցության,համարվում է «սև ոսկի», և նավթի հանքեր ունեցող երկրներնայսօր մեծ առավելություններ ունեն:

․ Գազը նյութի չորս հիմնական վիճակներից մեկն է (մյուսներըպինդ, հեղուկ և պլազմա)։ Մաքուր գազը կարող է կազմվածլինել առանձին ատոմներից ( իներտ գազ կամ ատոմային գազ,ինչպես նեոնային), միատիպ ատոմներից կազմված տարրականմոլեկուլներից (օրինակ թթվածին), կամ զանազան ատոմներիցկազմված միացության մոլեկուլներից (օրինակ ածխածնիերկօքսիդ)։ Գազի խառնուրդը պարունակում է զանազանմաքուր գազեր այնպես, ինչպես օդը: Գազը տարբերվում էհեղուկից և պինդ մարմնից նրանով, որ նրա առանձինմասնիկները ընդարձակորեն տարանջատված են։ Այդտարանջատումը գազը դարձնում է անգույն և անտեսանելիմարդուհամար։
․ Ածուխները պինդ, ածխածնով հարուստ այրվող օգտակարհանածոներ են, որոնք առաջացել են Երկրի ընդերքում՝միլիոնավոր տարիների ընթացքում` հնագույն բույսերիմնացորդների բարդ քիմիական և երկրաբանականփոխարկումների հետևանքով: Միլիոնավոր տարիներ առաջներկայիս քաղաքների, դաշտերի ու անտառների տեղում աճելեն հնագույն ծառեր: Ժամանակի ընթացքում այդ ծառերըմահացել են, ընկել ճահճոտ հողին, իսկ դրանց տեղում աճել եննորերը և այդպես շարունակ: Աստիճանաբար կուտակվել է այդծառերի մնացորդների հաստ մի շերտ: Տարիների ընթացքումմիկրոօրգանիզմների ազդեցությամբ և օդի դժվարացածներհոսքի պայմաններում այդ շերտի ոչ լրիվ քայքայմանհետևանքով առաջացել է տորֆ: Վերջինս ծածկվել է գետերովհարթավայրեր բերվող տիղմով և ավազով: Ժամանակիընթացքում հանքային լուծույթների, բարձր ճնշման ևջերմաստիճանի պայմաններում տորֆը փոխարկվել է սկզբումգորշ ածխի, այնուհետև՝ քարածխի, ավելի ուշ՝ անտրացիտի:Ածխածնի պարունակությունը գորշ ածուխներում կազմում է55–78%, քարածուխներում՝ 75–92%, անտրացիտում՝ մինչև98%: Ածխածնի պարունակության մեծացմամբ բարձրանում էհանածոյի ջերմատվությունը: Ածուխներին հաճախ անվանումեն «արեգակնային պահածո»: Եվ դա ունի իրտրամաբանությունը, որովհետև տարիների ընթացքումարեգակնային էներգիան կուտակվում է բույսերում, որոնք այդէներգիայի օգնությամբ ջրից, ածխաթթու գազից և հանքայինաղերից, սինթեզում են իրենց կենդանի մարմինը:Արդյունահանված ածուխներն այրվում են և ջերմության ձևովմեզ վերադարձնում հեռու-հեռավոր ժամանակներում բույսերիամբարած այդ էներգիան: Ածուխները կազմված են օրգանական(այրվող) և անօրգանական բաղադրիչներից: Օրգանական մասըկազմում են ջուրը (գորշ ածխի մոտ 50%-ը) և կալցիումի,երկաթի, ալյումինի, կալիումի նատրիումի սիլիկատները ֆոսֆատները,,սուլֆիդներն ու սուլֆատները: Ածխիհամաշխարհային ընդհանուր պաշարները գնահատվում են 13,5տրիլիոն տոննա, որից 51,5%-ը քարածուխն է, 48,5%-ը` գորշածուխը: Ածուխները հրաշալի վառելանյութ են, օգտագործվումեն նաև որպես հումք մետաղաձուլության և քիմիականարդյունաբերության մեջ:Քարածուխը սև կամ գորշասև է՝ ուժեղփայլով: Պարունակում է ավելի քիչ բուսական մնացորդներ ևունի ածխացման ավելի բարձր աստիճան, քան գորշ ածուխը:
Քարածխի մեծ պաշարներ կան ԱՄՆ-ում, Գերմանիայում, ՄեծԲրիտանիայում, ՌԴ-ում, Ուկրաինայում, Չինաստանում,Հնդկաստանում, Ավստրալիայում:
Քարածխի կոքսացման՝ առանց օդի մուտքի բարձրջերմաստիճաններում (1000–1200օC) տաքացման միջոցովստացվում են կոքսագազ և քարածխային խեժ։

Այլընտրանքային էներգետիկ ռեսուրսներ ևս՝ քամին, արևը, ջուրն ու մակընթացությունը:
Հողմաէլեկտրակայանը քամու էներգիան էլեկտրականի վերածող իրար միացած բազմաթիվ հողմատուրբինների համալիր է: Առավել չափով քամու էներգիա «որսալու» նպատակով հողմատուրբիններն ունեն հսկայական թևեր: Հատուկ սարքերով ղեկավարվող մեխանիզմները որոշում են քամու ուղղությունը և հողմատուրբինների թևերը շրջում այդ ուղղությամբ: Կալիֆոռնիայի (ԱՄՆ) հողմակայանում տեղադրված է ավելի քան 4000 գեներատոր, որոնց արտադրած էներգիան բավարարում է ողջ Սան Ֆրանցիսկոն էլեկտրաէներգիայով ապահովելու համար:

Արեգակնային էներգիան էլեկտրականի վերածելու համար գիտնականները ստեղծել են արեգակնային մարտկոցներ, որոնք բաղկացած են բազմաթիվ լուսաէլեկտրական բջիջներից: Յուրաքանչյուր բջիջ կազմված է աննշան քիմիական խառնուրդներ պարունակող սիլիցիումի շերտերից: Երբ այդպիսի բջիջի վրա ընկնում է արեգականային լույսը, էլեկտրոնները սիլիցիումի մի շերտից տեղափոխվում են մյուսը՝ առաջացնելով էլեկտրական հոսանք: Արեգակնային մարտկոցներն արդյունավետ աշխատում են հատկապես արևոտ վայրերում:
Երկրաջերմային էլեկտրակայաններում օգտագործում են Երկրագնդի խորքում թաքնված էներգիան, որտեղ նրա հալված միջնապատյանին մոտ հանքապարները շիկացած են մինչև 300օC: Այդ ջերմությունը օգտագործելու համար հորատում են 2 խոր, նեղ հորատանցքեր. անցքերից մեկի մեջ ջուր են մղում, որն ակնթարթաբար սկսում է եռալ և վերածվում է գոլորշու: Իսկ այդ վիթխարի ճնշման գոլորշին վեր է բարձրանում երկրորդ հորատանցքով և օգտագործվում տուրբինը պտտելու ու էլեկտրաէներգիա ստանալու համար:
Մակընթացային էլեկտրակայաններում էլեկտրաէներգիայի է վերածվում մակընթացության էներգիան: Դրանք հատուկ սարքեր են, որոնք կառուցված են ծովափերին և օգտագործում են մակընթացության ժամանակ դեպի ցամաք շպրտվող ջրի էներգիան:
Գիտնականներն ստեղծել են նաև ծովի ալիքների ջրի մակարդակի փոփոխությունը էլեկտրական էներգիայի վերածելու սարքեր: Դրանցից մեկը, որը հանդերձված է լողաններով, անվանել են «բադիկ»: Ալիքների վրա վեր ու վար տատանվող այդ լողաններն ալիքների էներգիան հաղորդում են պոմպին, որը շարժման մեջ է դնում տուրբինով ոչ մեծ գեներատորը:

Աշխարագրություն

Աշխարագրությունը բաժանվում է երկու մասի՝բնական աշխ. և Հասարակական աշխ.:Բնականը ուսումնասիրում է բնական երևույթներին,այսինքն այն ամեն ինչի հետ մարդ կապ չունի,իսկ հասարակականը այն ամենը ինչը կապված է մարդու հետ:

Բնական՝

Կենսաբանություն-ուսումնասիրում է կենդանիներին և բույսերին և այդ,իսկ պատճառուվ բնական է:

Ֆիզիկա-ֆիզիկան դա իրի ֆիզիկական հատկություներն է ուսումնասիրում:

Քիմիա-քիմիան ուսումնասիրում է քիմիական երևութները,թե ինչ քիմիական երեվույթներ կան բնության մեջ:

Հասարակական՝

Տնտեսություն-ուսումնասիրում է մարդու առեվտրի մասին:

Քաղաքագիտություն-ուսումնասիրում է քաղաքականութըունը երկրում:

Մշակույթային-մշակույթի մասին:

Բնական Զոնաներ

Տարածման շրջաններ





Սահարա անապատը տիեզերքից

Անապատների բնական զոնան ընկած է մայրցամաքների բարեխառն, մերձարևադարձային և արևադարձային գոտիների ներքին շրջաններում։ Անապատները տարածված են բոլոր մայրցամաքներում


Կլիմա

Անապատների զոնան բնութագրվում է չոր, ցամաքային կլիմայով, օրական և տարեկան ջերմաստիճանների մեծ տատանումներով։ Անապատներում գոլորշունակությունը մի քանի անգամ գերազանցում է տեղումների քանակին, խոնավության գործակիցը կազմում է 0,1 - 0,2։

Ամռանը շատ շոգ է։ Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը +28 +30°C է, իսկ առավելագույնը՝ +58,1°C (Սահարա)։ Ավազը տաքանում է մինչև +80°C։ Ձմռանը ցուրտ է։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը -5 -10°C է, երբեմն՝ -50°C (բարեխառն գոտում)։ Տարեկան տեղումները քիչ են, առավելագույնը՝ 100 - 200 մմ., իսկ որոշ անապատներում՝ 50 մմ.։ Տեղումների մեծ մասը դիտվում է գարնանը։





Կարակում


Հողեր

Անապատային զոնային հատուկ են գորշ-անապատային հողերը, որոնք հումուսով շատ աղքատ են։ Ընդարձակ տարածքներ են կազմում ավազային ու քարքարոտ տարածքները։ Շատ են աղուտներն ու աղատաշտակները։

Անապատների բուսազուրկ տարածքներում քամին առաջացնում է բարխաններ, դյուներ (ավազաթմբեր)։


Բուսական աշխարհ





Ատակամա անապատը տիեզերքից

Զոնայում բուսականությունը շատ աղքատ է։ Բույսերը քսերոֆիլ են, ունեն երկար առանցքային արմատներ՝ հարմարված չոր ցամաքային կլիմային։ Ուղտափուշի վերգետնյա մասը 1 - 1,5 մ. է, իսկ առանցքային արմատը՝ 10 - 15 մ.։ Բույսերից շատերը զուրկ են տերևներից։

Անապատներում տարածված է սաքսաուլը, ուղտափուշը, օշան, օշինդրը, անապատային ակացիան, կակտուսները, անապատային բոշխը, վելվիչին, էֆեմերները, էֆեմերոիդները։

Անապատով հոսող գետերի հուների երկարությամբ սովորաբար աճում է փարթամ բուսականություն (բարդի, ուռենի, բոշխ, կաղամախի, եղեգ և այլն)։ Այս շրջաններին անվանում են թուգայներ։


Կենդանական աշխարհ





Լիբիական օազիս

Անապատային զոնայի կենդանական աշխարհը նույնպես աղքատ է։ Կենդանիները հարմարված են շոգ ու չոր կլիմայական պայմաններին։ Ուղտըմեկ շաբաթ կարող է առանց ջրի դիմանալ։ Որոշ սողուններ բոլորովին ջուր չեն խմում և բավարարվում են սննդի մեջ եղած ջրի քանակով։ Վայրի ավանակը՝ Կուլան ծարավը հագեցնելու համար ժամում անցնում է 60 կմ. տարածք։

Անապատներում շատ են սողունները (մողեսներ, օձեր), կրծողները (ավազամկներ, գետնասկյուռներ, ճագարամկներ), սարդերը, կարիճները։ Երբեմն հանդիպում են այծքաղներ, ջայլամ, բորենի, անապատային աղվես, առյուծ (հազվադեպ), իսկ գետափնյա փարթամ բուսականության պայմաններում՝ վագրեր, վարազներ, եղեգնակատուներ։


Յուրացում

Քաղցրահամ ջրի առկայության դեպքում անապատները կարող են դառնալ մշակովի տարածքներ, որոնք կոչվում են օազիսներ։ Այստեղ մշակում են բամբակ, բրինձ, խաղող, նուռ, թուզ, սեխ, ձմերուկ։ Ոռոգման և պարարտացման դեպքում օազիսներում տարեկան կարելի է ստանալ 2 - 3 բերք։

Իմ ուղերցը իմ քաղաքին

Ես իմ քաղաքին մաղթում եմ,որ ժողովուրդ կողմից սիրված քաղաք լինի:Լինի հիանալի,գեղեղիկ մի քաղաք,որովհետև ժողովրդին  դուր եմ գալիս հիանալի և գեղեցիկ քաղաքներ:Ցանկանում եմ,որ քաղաքը տարեց տարի վերելք ապրի,և ոչ միայն տեսքով այլ իր գործունեությամբ:Կարծում եմ քաղաքի բնակիչների մեծ մասը կուզենար որ այսպես լիներ:

Teenagers and Their Problems

The teenagers of our generation have many problems. First of all the biggest problem is the choice of profession. Sometimes teenagers don’t really understand their skills and choose profession which they can’t do. One of the biggest problems among teenager is smoking. I think that boys who are 14-15 years old smoke because they want to say that they are big and can do what they want.

Introducing Myself

I am Leon Baghdasaryan.I was born in 1999,on May 20,in Yerevan. I study at “Mkhitar Sebastaci” educational complex, in the 10-th form. Before that I studied at  school after Gurgen Mahari. I am fond of  sports. I go in for cerate. I also like music interesting films and interesting programs.

I try to study well. I am good at history and languages I am not good at math’s. I love may family very much. I have a younger sister and I always help and take care of her